To Tinder or not to Tinder: de rol van techniek in ons leven

Leestijd: ongeveer 3 minuten

Vrijheid

Vrijheid: als onze economische en technologische ontwikkeling sinds de Middeleeuwen iets heeft gebracht, is het ons gevoel van bevrijding. Descartes was de eerste filosoof die stelde dat elk rationeel mens door zelf na te denken zich kon bevrijden van onware voorstellingen van de wereld. Dit beeld is ondertussen echter onderuit gehaald: de grote filosofen van de 20e eeuw zijn allen op hun eigen manier bezig geweest met het ontbloten van systemen die buiten onze controle liggen, maar onze identiteit en maatschappij vormen en daarmee creëren.

Heidegger en technologie

Karl Marx is één van de eerste die barsten sloeg in het idee van een ‘vrij mens’, door de term ‘vervreemding’ te introduceren. Een mens vervreemd van zichzelf als hij of zij zich onderwerpt aan iets wat hij ofzij zelf heeft gecreëerd – denk bijvoorbeeld aan religieuze dogma’s.

De filosoof Heidegger publiceerde in 1954 een essay, waarin hij beargumenteert dat onze visie op technologie ons van ons mens-zijn vervreemdt. Volgens hem is de essentie van technologie niet iets technologisch, maar de manier ‘waarop wij de wereld in een frame zetten’.

Stel je een manager van een papierfabriek voor die in zijn vrije tijd gedichten schrijft. Het bos dat hem hout levert om papier te maken, is ’s avonds een plek voor dichterlijke verwondering – dit zijn verschillende ‘frames’ om de wereld te bekijken. Volgens Heidegger zien wij technologie als iets wat bijdraagt aan menselijke productiviteit, als iets instrumenteels.

Tinder

Denk bijvoorbeeld aan Tinder: tegenwoordig is onze telefoon een plek waar we mogelijke liefdespartners per 100 een beoordeling geven op drie foto’s. Dit heeft ons liefdesleven veel efficiënter gemaakt, maar tegelijkertijd vervreemdt het ons van onze menselijke natuur – gesprekken aanknopen in de kroeg is geen noodzaak meer om een partner te vinden.

Hierdoor wordt de technologie een systeem wat ons niet bevrijd, maar gevangen neemt. Daar komt bij, dat deze visie op technologie volgens Heidegger gevaarlijk is omdat het de wereld reduceert tot een ‘bron van grondstoffen.’ De gevolgen hiervan mogen duidelijk zijn.

Kunst

Heidegger geeft echter een alternatieve visie, afgekeken van de oude Grieken. Het woord techné, waarvan ons woord technologie is afgeleid, had zowel betrekking op het instrumentele als op poiesis – kunst. De visie van een kunstenaar op de wereld is anders, omdat kunstenaars de wereld op een andere manier begrijpt, en daarbij deze niet tot een ‘bron van grondstoffen’ reduceren. Een kunstenaar gebruikt techniek om iets tot stand te brengen wat er nog niet is, zonder daarbij de natuur op te eisen – creativiteit komende uit een gevoel van verwondering over de wereld, die dankzij techniek werkelijkheid wordt in de vorm van een kunstwerk.

Heidegger stelt niet dat iedereen kunstenaar zou moeten worden, maar probeert ons in te laten zien dat technologie, vanuit deze visie benaderd een vrije, kritische relatie met technologische ontwikkeling oplevert. Technologie is zo niet langer iets wat onze wereld binnendringt en ons van onszelf vervreemdt, maar een instrument dat ons in staat stelt een betere wereld te creëren.

Jason Silva

Een hedendaagse filosoof die deze opdracht prachtig uitvoert, is Jason Silva. Zijn filmpjes vormen voor mij een bron van inspiratie. Technologie heeft ons veel gebracht, maar het heeft ook veel vernietigd en er zijn nog vele problemen die moeten worden opgelost – en ik zou graag hierover met jou willen discussiëren!

Ik heb een crowdfund evenement opgezet om Jason Silva naar Nederland te krijgen, 26 Juli te Roest in Amsterdam. En als je de code DENKJEWEL10 gebruikt krijg je ook nog eens 10% korting!

We moeten nog 100 kaarten verkopen voor 20 juni (en mocht het niet doorgaan, dan krijg je je geld terug), dus bestel snel op: http://bit.ly/jasontonl

Meer weten?

Bekijk een filmpje van Jason Silva bij Roest: