Taal is zeg maar echt een ding

Leestijd: ongeveer 1 minuten

Wat je hebt aan taal

Taal is een bijzonder fenomeen. Want taal stelt je in staat om het over zaken te hebben die er niet zijn. Zoals vierkante cirkels – ooit een tegengekomen? (en toch heb ik het erover). En taal kan ook gaan over dingen die slechts verzonnen zijn, zoals Sherlock Holmes.

Maar je kan ook praten over dingen die niet hier zijn, zoals de Hubble telescoop; en dingen die niet meer hier zijn, zoals de Griekse filosoof Socrates.

Bloemen zijn daar veel minder goed in: probeer maar eens met bloemen duidelijk te maken dat je vaak denkt aan de relativiteitstheorie.

Op pad: verwijzingen

Dat taal naar dingen buiten zichzelf kan verwijzen maakt dat taal “transcendent” is. Een super handige eigenschap van taal, omdat je dan niet de hele tijd allerlei dingen hoeft mee te slepen als je iets duidelijk wil maken. Als bijvoorbeeld je kraan lekt, dan is het handig om een loodgieter te kunnen bellen en te vertellen dat je kraan lekt. Als taal alleen kon verwijzen naar zichzelf, of naar dingen in de directe omgeving, dan zou je die lekkende kraan moeten meenemen naar de loodgieter om duidelijk te maken dat ie lekt.

Maar het is niet altijd duidelijk of een woord verwijst, of slechts lijkt te verwijzen. In de zin ‘Een vierkante cirkel is maar een raar ding’ lijkt ‘een vierkante cirkel’—door de positie in de zin—te verwijzen naar een ding. Maar aangezien er geen vierkante cirkels zijn kan er niet naar verwezen worden.

Voor de structuur van de zin maakt dat natuurlijk niks uit: ‘Een Harley Davidson is maar een raar ding’ is qua structuur hetzelfde, maar heeft nu wel een subject dat verwijst.

Meer taal op komst

Taal is een gek ding. En daarom fascineert het filosofen mateloos. Het wordt nog ingewikkelder als taal naar zichzelf gaat verwijzen. Daarover schrijf ik in de serie ‘taal is zeg maar echt een ding’.