Nihilisme voor beginners

Leestijd: ongeveer 2 minuten

Mijn gemoedstoestand schommelt zoals de boeien in de Waddenzee op en neer gaan – mijn vriendin is vaak degene die op de boei staat en mij bewust maakt van de golvende beweging in mijn emoties. Vaak heeft de richting van de beweging te maken met de boeken die ik lees.

Filosofie is voor mij de zoektocht naar en de creatie van mijn eigen waarheid. Ik lees zoveel mogelijk boeken die mij helpen tot de kern van het ‘mens-zijn’ te komen – een reis die niet altijd even plezierig verloopt. Nietzsche had het al voorspeld:

“How much truth can a spirit bear, how much truth can a spirit dare? … that became for me more and more the real measure of value.”

Waarom impliceert Nietzsche dat ‘de waarheid’ pijn doet? Wat is de waarheid dan?

Nietzsche laat in het boek Also sprach Zarathustra de hoofdpersoon een markt oplopen waar hij de volgende uitspraak doet:

“Waar God heen is? Dat zal ik jullie zeggen! Wij hebben hem gedood – jullie en ik!”

In het vervolg van het boek waarschuwt hij ons voor de gevolgen van deze moord. Waarschuwing? Voor het verdwijnen van God?

Wat Nietzsche voorzag is dat met het verdwijnen van God de mens niet langer kon uitgaan van een objectieve waarheid. Alle religies worden gekenmerkt door het leggen van een claim op het weten van de waarheid – een universele waarheid, of dit nou de Taoïstische, Islamitische of Christelijke waarheid is. Maar in de 18e en 19e eeuw verdween het geloof in zo’n universele waarheid, inclusief God, en werden wij in het Westen gedoemd tot het creëren van een eigen waarheid.

Maar hebben we zo’n waarheid wel nodig?

Waarheid is datgene wat betekenis aan ons leven geeft. En de mens kan niet zonder betekenis leven. Victor Frankl beschrijft in zijn boek The Will to Meaning zijn ervaringen in de doodskampen van het Nazi regime. Hij ontdekt dat mensen blijven leven zolang ze betekenis kunnen geven aan de handelingen die ze verrichten.

Voor mij betekent dit dat de mens niet primair een rationeel, maar een creatief wezen is – het spel waarbij we ons leven van betekenis voorzien is een scheppend proces, omdat er geen betekenis is buiten onze invulling daarvan.

Dit is de bittere waarheid: er is geen menselijke waarheid. We zijn hier niet gezet met een doel, ons leven is vanuit een hoger perspectief beschouwd zonder waarde. Als er morgen een meteoriet de aarde zou vernietigen, dan is dat niet goed of slecht – het is:…. (en wat jij daar invult is jouw, subjectieve, waarheid).

Kan een mens zonder ‘God’? Ik denk het niet. Zonder geloof in iets dat het leven waard maakt om s’ochtends uit bed te stappen blijft een mens liggen – depressief.

Wat is jouw geloof?

Wetenschap?

Economie?

Waarvoor leef je?