Nihilisme voor beginners

Leestijd: ongeveer 2 minuten

Mijn gemoedstoestand schommelt zoals de boeien in de Waddenzee op en neer gaan – mijn vriendin is vaak degene die op de boei staat en mij bewust maakt van de golvende beweging in mijn emoties. Vaak heeft de richting van de beweging te maken met de boeken die ik lees.

Filosofie is voor mij de zoektocht naar en de creatie van mijn eigen waarheid. Ik lees zoveel mogelijk boeken die mij helpen tot de kern van het ‘mens-zijn’ te komen – een reis die niet altijd even plezierig verloopt. Nietzsche had het al voorspeld:

“How much truth can a spirit bear, how much truth can a spirit dare? … that became for me more and more the real measure of value.”

Waarom impliceert Nietzsche dat ‘de waarheid’ pijn doet? Wat is de waarheid dan?

Nietzsche laat in het boek Also sprach Zarathustra de hoofdpersoon een markt oplopen waar hij de volgende uitspraak doet:

“Waar God heen is? Dat zal ik jullie zeggen! Wij hebben hem gedood – jullie en ik!”

In het vervolg van het boek waarschuwt hij ons voor de gevolgen van deze moord. Waarschuwing? Voor het verdwijnen van God?

Wat Nietzsche voorzag is dat met het verdwijnen van God de mens niet langer kon uitgaan van een objectieve waarheid. Alle religies worden gekenmerkt door het leggen van een claim op het weten van de waarheid – een universele waarheid, of dit nou de Taoïstische, Islamitische of Christelijke waarheid is. Maar in de 18e en 19e eeuw verdween het geloof in zo’n universele waarheid, inclusief God, en werden wij in het Westen gedoemd tot het creëren van een eigen waarheid.

Maar hebben we zo’n waarheid wel nodig?

Waarheid is datgene wat betekenis aan ons leven geeft. En de mens kan niet zonder betekenis leven. Victor Frankl beschrijft in zijn boek The Will to Meaning zijn ervaringen in de doodskampen van het Nazi regime. Hij ontdekt dat mensen blijven leven zolang ze betekenis kunnen geven aan de handelingen die ze verrichten.

Voor mij betekent dit dat de mens niet primair een rationeel, maar een creatief wezen is – het spel waarbij we ons leven van betekenis voorzien is een scheppend proces, omdat er geen betekenis is buiten onze invulling daarvan.

Dit is de bittere waarheid: er is geen menselijke waarheid. We zijn hier niet gezet met een doel, ons leven is vanuit een hoger perspectief beschouwd zonder waarde. Als er morgen een meteoriet de aarde zou vernietigen, dan is dat niet goed of slecht – het is:. (en wat jij daar invult is jouw, subjectieve, waarheid).

Kan een mens zonder ‘God’? Ik denk het niet. Zonder geloof in iets dat het leven waard maakt om s’ochtends uit bed te stappen blijft een mens liggen – depressief.

Wat is jouw geloof?

Wetenschap?

Economie?

Waarvoor leef je?

3 Reacties

op Nihilisme voor beginners.
  1. wilco
    |

    Die laatste alinea….dat lijkt mij voor de schrijver de kern van het stukje waarbij Nietzsche slechts als vehikel is gebruikt…

    Uiteindelijk moet de mens sterk genoeg zijn om zijn eigen waarde te scheppen!

  2. Bas
    |

    Als er morgen een meteoriet de aarde zou vernietigen, dan is dat niet goed of slecht – het is:…

    Herformulering:

    Als er morgen Joden vergast worden in een concentratiekamp, dan is dat niet goed of slecht – het is:…

    Herformulering:

    Als er morgen een kind verkracht en vermoord wordt, dan is dat niet goed of slecht – het is:…

    Herformulering:

    Als er morgen islamitische vluchtelingen in elkaar worden geslagen door neo-nazi’s, dan is dat niet goed of slecht – het is:…

    Als er in het Oude-Testament staat dat homo’s die seks met elkaar hebben moeten worden gestenigd, dan is dat niet goed of slecht – het is:…

    Eindelijk een oprechte nihilist hier. Die kom je niet vaak tegen. De meeste niet-religieuze mensen zijn keiharde moreel realisten, zonder te beseffen waarom ze dat zijn, en zonder dat zij een basis voor hun moreel realisme kunnen geven.

    “Laten we dan maar eten en drinken en feestvieren, want morgen zijn we misschien dood.” – Paulus (niet in context overigens)

    Groet,
    Bas

  3. Bas
    |

    Beste George,

    Nog een vraagje. Wat zou het leven volgens jouw intrinsiek waardevol maken? Vanuit dat ‘hogere perspectief’ gezien.

    Ik ben het met je eens dat wij niet zonder God kunnen, God als een bewust persoon die als Schepper van hemel en aarde verstaan wordt.

    Volgens de christelijke traditie is de mens door God geschapen in harmonie met Hem. Maar door de zonden en slechtheid van de mens verborg God zich. Gevolg: onze levens voelen zinloos aan, omdat wij geschapen zijn in relatie met Hem, maar die relatie is er nu niet meer! Alleen de relatie met Hem beantwoordt aan onze behoefte naar vervulling en liefde. In zijn goedheid incarneerde God echter in Jezus Christus en liet zijn liefde zien (let op: Hij liet niet zien dat hij ‘lief’ is, integendeel!). In Jezus heeft God belooft deze gevallen wereld te vergeven van haar ongerechtigheden en te herscheppen, en Hij begint bij de christenen die hij de genade van het geloof schenkt. De moderne Westerling zou het wellicht wat anders aanpakken, bijvoorbeeld door onmiddellijk een nieuw universum te scheppen. Maar is dat wel de beste manier om een nieuwe schepping te starten? De filosoof Leibniz noemde deze wereld de best mogelijke wereld. Wellicht is deze (gevallen) wereld wel de best mogelijke wereld (ook al is het lijden zo groot) om de best mogelijke wereld te scheppen.

    Nu ga ik er van uit dat jij die christelijke lezing niet onderschrijft. Is binnen jouw wereldbeeld het verlangen naar God een ongelukje van de biologische evolutie? Als een soort bijproduct van willekeurig muterende genen zijn wij ons zo gaan gedragen? (Dat kwam er nog eens bovenop, bij het hebben van bewustzijn, waardoor we pijn en verdriet kunnen ervaren!)

    Bij onze behoefte naar een antwoord ‘van boven’ wachten we echter, volgens de atheïsten, onze executie af. Het vonnis van de executie is gewezen toen we geboren werden. Nu wachten we alsof we in een auto zitten die met 200 km/u op een betonnen muur afrijdt. We proberen het nog ‘gezellig’ te maken, maar tevergeefs. “Laten we dan maar eten en drinken en feestvieren, want morgen zijn we misschien dood.” Zegt Paulus over de nihilisten. Over een paar miljard jaar is het universum uitgedoofd (heath death) en gaat het licht voor eens en altijd uit. Had dat universum zichzelf maar niet geschapen!

    Groet,
    Bas

Roep maar raak!

Momentje...