Waarom ik geen holbewoner ben (met Max Weber)

Leestijd: ongeveer 1 minuten

De holbewoner en ik

Laatst ging mijn computer kapot, en ik heb geen idee wat er eigenlijk mis was. Ik heb namelijk totaal geen verstand van computers. Maar computers zijn geen uitzondering; ik heb ook geen verstand van auto’s, smartphones, en ik kan je ook niet vertellen wat de recente ontdekking van gravitatiegolven nu precies inhoudt. Ik zou zelfs kunnen stellen dat ik nauwelijks meer weet van moderne technologie en natuurkunde dan de gemiddelde prehistorische holbewoner. Ben ik eigenlijk wel modern?

De tramchauffeur

Uiteraard ben ik modern, ik typ dit immers op een computer die het inmiddels weer doet. Maar wat is het dan dat mij modern maakt? Max Weber (1864-1920), beroemd socioloog/filosoof, heeft hier een antwoord op geformuleerd: modern-zijn zit tussen de oren. Het is niet zo dat wij als individuen meer weten dan vroeger, integendeel. Het is eerder een mindset die ons onderscheidt van onze primitieve voorouders.

Een tramchauffeur heeft, aldus Weber, geen idee hoe een tram nu echt werkt, terwijl een prehistorisch mens veel meer kennis had van de eigen werktuigen dan wij ooit zullen hebben.

Engelen en geesten

Weber heeft ook een term voor die mindset: ‘onttovering’. Het betekent dat ik modern ben omdat ik geloof dat alles in principe kenbaar is en rationeel verklaarbaar, ondanks dat ik misschien wel helemaal nergens verstand van heb. Het is genoeg om te geloven dat je er, in theorie, verstand van zou kunnen hebben.

Dit geloof is verbonden met een nieuw wereldbeeld: in plaats van een kosmos waarin mysterieuze krachten – engelen of geesten – aan het werk zijn die we niet kunnen bevatten, hebben we alle krachten buiten de mens en de blinde natuurwetten uit het universum verwijderd. Het moderne universum is leeg gemaakt van krachten die ons verstand te boven gaan, oftewel: onttoverd. Daarom gaan we er van uit dat de alles in het universum kenbaar is: alles is voorspelbaar.

Computers

En daarom ben ik modern. Niet omdat ik verstand heb van computers, maar omdat ik aanneem dat het falen van mijn laptop op een rationele manier te verklaren is. Namelijk: computers zijn irritante dingen die kapot gaan omdat ze een hekel aan me hebben. O nee, ik bedoel, het is waarschijnlijk iets met de harde schijf ofzo.

Meer weten