Je hebt geen drank nodig voor twijfel

Leestijd: ongeveer 2 minuten

Je bent op een feestje, drinkt een glaasje teveel en begint met een vage bekende, die vanavond opeens tot goede vriend is gebombardeerd te filosoferen over het leven. En je komt tot de schrikbarende conclusie dat er eigenlijk heel veel onzeker is in het leven.

Hoe oud word je? Geen idee. Hoe ziet je komende jaar eruit? Goede vraag. Wat is je mening over dit en dat onderwerp? Dat weet je niet zo goed. Gelukkig weet je, ondanks de drank (of misschien wel dankzij) een aantal dingen wél heel zeker. Je heet zus en zo, je bent zo-en-zoveel jaar oud en je bent een mens. Toch?

Agrippa, een Griekse sceptische filosoof, zou een geduchte tegenstander als vage bekende zijn. Met een zoutstengel in zijn mond zou hij je het vuur aan de schenen hebben gelegd. Het gesprek zou zich als volgt ontwikkelen:

“Waarom geloof je dat je een mens bent?”
“Omdat ik geloof dat ik eruit zie als een mens.”
“Waarom geloof je dat eruit ziet als een mens?”
“Omdat ik geloof dat ik dat heb geleerd.”
“Waarom geloof je dat je dat hebt geleerd?”
“Omdat ik geloof dat ik me dat kan herinneren.”

En zo blijft Agrippa eindeloos je overtuiging in twijfel trekken en zul jij eindeloos je overtuiging moeten verantwoorden, tot je omvalt van de drank en Agrippa nog steeds niet hebt kunnen overtuigen.

Of het gesprek ontwikkelt zich als volgt:

“Waarom geloof je dat je een mens bent?”
“Omdat dat nu eenmaal zo is. Ik ben een mens en dat hoef ik niet uit te leggen.”

Het valt even stil, maar dan wordt de laatste slok bier je teveel en komen de alcohol én de zoutstengels er net zo vloeiend weer uit. Het hele feestje kijkt je vol afgrijzen aan en de volgende ochtend moet je, met barstende koppijn, aan de host én Agrippa toch uitleggen dat je wel degelijk een (beschaafd) mens bent. Daar had je blijkbaar niet zomaar vanuit kunnen gaan. Agrippa is nog steeds niet overtuigd.

Of het gesprek ontwikkelt zich als volgt:

“Waarom geloof je dat je een mens bent?”
“Omdat ik onderdeel ben van het meest ontwikkelde ras op deze aarde. Ik ben als mens onderdeel van deze wereld. Zo ben ik geboren en dat heb ik altijd geweten. De wereld functioneert op basis van die aanname: dat is mijn wereldbeeld.”
“Dat is fijn, dat de wereld zo functioneert voor jou. Maar wie zegt dat jouw wereldbeeld het juiste wereldbeeld is? Iets kan werken maar nog steeds niet kloppen. Iets kan functioneren maar nog steeds niet voldoen. Waarom ben je zo overtuigd?”

En Agrippa is nog steeds niet om. Hij haalt nog een biertje en een zoutstengel voor je en laat je nog even in je eigen twijfel gaarkoken. Want Agrippa’s trilemma pleit voor twijfel, of stelt in ieder geval dat er geen enkele grond is om ergens echt zeker van te kunnen zijn.

Je hebt geen drank nodig voor onzekerheid. Zelfs die zoutstengel, hoe lekker ook, bestaat uit één lange stengel vol zoute twijfel.

Over deze filosofie heeft Frank Siera de tekst van de theatervoorstelling DUBIO geschreven, die deze zomer zal spelen op Over het IJ Festival en Grachtenfestival.